Eine neue lateinische Grabinschrift aus Krestonia (Makedonien) und die gens der Epidii

Pantelis NIGDELIS – Elias SVERKOS   107–147 | Download

How to cite 

 

Abstract: The family grave of the Epidii from the 1st century BC found in the ancient landscape of Krestonia (near Platania) with its unpublished Latin funerary inscription lay in the focus of this paper. The inscription, engraved on a relief plate, was erected for the brothers Lucius Epidius and Gaius Epidius, sons of a Numerius Epidius, as well as for the other members of the family of Gaius Epidius, namely his wife Epidia Hilara and his children Gaius Epidius, Gaius Epidius Quartio and Epidia Maxima. The first part of the paper is dedicated to the analysis of onomastics, and thus to the identification of the persons. In the second part, we will analyze the geographical and chronological distribution of the gentilicium name Epidius. The evidence (211 persons in total) shows that the name was predominantly spread in Latium and Campania and only isolated in the rest of Italy. Outside of Italy, the gentilicium was common in Venetia and Histria, as well as in Dalmatian cities, while its use in the rest of the Roman provinces was rather restricted. The rare praenomen Numerius in connection with the gentilicium Epidius, mainly attested in Latium and Campania, supports the assumption that the persons mentioned in the funerary inscription were of Italian origin and had settled in Macedonia as negοtiatores.

Keywords: Epidii; filiatio f.f.; negotiatores; Krestonia; Macedonia; grave monument.

 

References

Abramenko 1993

A. Abramenko, Die munizipale Mittelschicht im kaiserzeitlichen Italien. Zu einem neuen Verständnis von Sevirat und Augustalität, Frankfurt a. M. –Berlin – Bern 1993.

Alföldy 1962

G. Alföldy, Caesarische und augusteische Kolonien in der Provinz Dalmatien, AAntHung 10, 1962, 357–365.

Alföldy 1963

G. Alföldy, Das Leben der dalmatischen Städte in der Zeit des Prinzipates, ŽAnt 12, 1963, 323–337.

Alföldy 1964

G. Alföldy, Die Namengebung der Urbevölkerung in der römischen Provinz Dalmatia, BN 15, 1964, 55–104.

Alföldy 1969

G. Alföldy, Die Personennamen in der römischen Provinz Dalmatia, Beiträge zur Namenforschung, Beiheft 4, Heidelberg 1969.

Amodio 2000

G. Amodio, Pompei e i rapporti col centro. Il caso dei praefecti iure dicundo, in: M. Cébeillac-Gervasoni (Hg.), Les elites municipales de l’Italie péninsulaire de la mort de César à la mort de Domitien entre continuité et rupture. Classes sociales dirigeantes et pouvoir central, Rom 2000, 71–98.

Andermahr 1998

A.-M. Andermahr, Totus in Praediis. Senatorischer Grundbesitz in Italien in der Frühen und Hohen Kaiserzeit, Bonn 1998.

Andreau 1974

J. Andreau, Les affaires de monsieur Jucundus, Collection de l’ École Française de Rome 19, Rom 1974.

Angeli Bertinelli 2011

M. G. Angeli Bartinelli, Ancora a proposito di un᾿ambigua formula onomastica: f.f. in iscrizioni lunensi, in: S. Cagnazzi et al. (Hgg.), Scritti di storia per Mario Pani, Bari 2011, 29–39.

Ann.épigr.

Année épigraphique.

Berranger-Auserve 2000

D. Berranger-Auserve, Paros II. Prosopographie générale et étude historique du début de la période classique jusqu’à la fin de la période romaine, Clermont-Ferrand 2000.

Birley 1986a

E. Birley, Some Military Inscriptions from Chester, ZPE 64, 1986, 201–208.

Birley 1986b

E. Birley, The Flavian Colonia at Scupi, ZPE 64, 1986, 209–216.

Birley 1988

E. Birley, The Roman Army. Papers 1929–1986, Amsterdam 1988.

Bormann 1903

E. Bormann, Zu römischen Urkunden der Zeit der Republik, in: Festschrift zu Otto Hirschfelds sechzigstem Geburtstage, Berlin 1903, 431–439.

Breuer 1996

St. Breuer, Stadt und Status. Munizipale Oberschichten in Brixia und Verona, Bonn 1996.

Broughton 1952

T. R. S. Broughton, The Magistrates of the Roman Republic, Vol. II. 99 B.C.–31 B.C., New York 1952.

Bull.épigr.

Bulletin épigraphique.

Buora 1985

M. Buora, Sul commercio dei laterizi tra Aquileia a la Dalmazia, in: Aquileia, la Dalmazia e l’Illirico, Vol. I, AAAd 26, Udine 1985, 209–226.

Byrne 2003

S. D. Byrne, Roman Citizens of Athens, Studia Hellenistica 40, Leuven 2003.

Calderini 1930

A. Calderini, Aquileia Romana. Ricerche di Storia e di epigrafia, Mailand 1930.

Callender 1965

M. H. Callender, Roman Amphorae, London 1965.

Camodeca 2000

G. Camodeca, Le élites di rango senatorio ed equestre della campania fra Augusto e i Flavii, in: M. Cébeillac-Gervasoni (Hg.), Les élites municipales de l’Italie péninsulaire de la mort de César à la mort de Domitien entre continuité et rupture. Classes sociales dirigeantes et pouvoir central, Rom 2000, 99–119.

Camodeca 2007

G. Camodeca, Il primo frammento dei Fasti Teanenses (8–7 a.C.) e la colonia Augustea di Teanum Sidicinum, in: E. Lo Cascio – G. D. Merola (Hgg.), Forme di aggregazione nel mondo romano, Bari 2007, 167–189.

Camodeca 2008

G. Camodeca, I ceti dirigenti di rango senatorio, equestre e decurionale della Campania romana 1, Neapel 2008.

Castrén 1975

P. Castrén, Ordo Populusque Pompeianus. Polity and Society in Roman Pompeii, Rom 1975.

Castrén 1983

P. Castrén, Cambiamenti nel gruppo dei notabili municipali dell’Italia centro-meridionale nel corso del I secolo a.C., in: Les „Bourgeoisies“ municipales italiennes aux IIe et Ier siècles av. J. C., Centre Jean Bérard. Institut Français de Naples 7–10 décembre 1981, Paris – Naples 1983, 91–97.

Cébeillac-Gervasoni 1991

M. Cébeillac-Gervasoni, Les magistrats des cités du Latium et de la Campanie des Gracques à Auguste: Problèmes de nomenclature, in: Epigrafia. Actes du Colloque international d’épigraphie latine en mémoire de Attilio Degrassi pour le centenaire de sa naissance: Rome, 27–28 mai 1988, Rom 1991, 189–207.

Cesaretti 2008

Chr. Cesaretti, Gestione e studio delle iscrizioni latine volubilitane. Volubilis DataBase Epigrafico, Ancona 2008.

CIL

Corpus Inscriptionum Latinarum.

Dabrowa 1993

E. Dabrowa, Legio X Fretensis. A Prosopographical Study of its Officers (I–III c. A.D.), Historia Einzelschriften 66, Stuttgart 1993.

Daddi 1970

Autori Vari (Hgg.), Sibari. Scavi al Parco del Cavallo (1960–1962; 1969-1970) e agli Stombi (1969–1970), NSc 24, Suppl. III, Rom 1970.

Daicovici 1932

D. Daicovici, Gli italici nella provincia Dalmatia, Ephemeris Dacoromana 5, 1932, 57–122.

Della Corte 1916

M. Della Corte, Notizie degli scavi, NSA 1916, 287–309.

Della Corte – Soprano 1952

M. Della Corte – P. Soprano, Onomasticon Herculanense, RAAN 27, 1952, 211–233.

Demitsas 1896

M. G. Demitsas, Ἡ Μακεδονία ἐν λίθοις φθεγγομένοις καὶ μνημείοις σωζομένοις, Athen 1896.

Demougin 1992

S. Demougin, Prosopographie des chevaliers romains julio-claudiens (43 av. J.-C.–70 ap. J.-C.), Rom 1992.

Despinis et al. 1997

G. Despinis – Th. Stefanidou-Tiveriou – E. Voutiras (Hgg.), Κατάλογος Γλυπτῶν τοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Μουσείου Θεσσαλονίκης I, Thessaloniki 1997.

Dexheimer 1998

D. Dexheimer, Oberitalische Grabaltäre. Ein Beitrag zur Sepulkralkunst der römischen Kaiserzeit, BAR 741, Oxford 1998.

Díaz Ariño 2008

B. Díaz Arino, Epigrafía latina republicana de Hispania (ELRH), Barcelona 2008.

Diebner 1986

S. Diebner, Reperti funerari in Umbria a Sinistra del Tevere (I sec. a.C. – I. sec. d.C.), Rom 1986.

Di Giovanni 1987

V. di Giovanni, Un bollo su un recipiente in ceramica comune dall’ager Stabianus, Klearchos 29, 1987, 75–80.

D’Isanto 1993

G. D’Isanto, Capua Romana. Ricerche di prosopografia e storia sociale, Rom 1993.

Dobesch 1972

G. Dobesch, Zu Caesars Rede gegen C. Epidius Marullus und L. Caesetius Flavus, in: R. Hanslik – A. Lesky – H. Schwabl (Hgg.), Antidosis. Festschrift für Walther Kraus zum 70. Geburtstag, Wien-Köln-Graz 1972, 78–92.

Domić Kunić 1996

A. Domić Kunić, Classis praetoria Ravennatium with special Reflection on Sailors that origin from Dalmatia and Pannonia, ŽAnt 46, 1996, 95–110.

Donati 1977

A. Donati, Cataloghi collegiali su un’iscrizione opistografa ravennate, Epigraphica 39, 1977, 27–40.

Dubois 1904

Ch. Dubois, Inscriptions de Minturnes, MEFR 24, 1904, 321–327.

Eck 1979

W. Eck, Iscrizioni nuove dall’Etruria meridionale (Supplemento a CIL, XI), Epigraphica 41, 1979, 89–118.

ΕΚΜ ΙΙ

L. Gounaropoulou – P. Paschidis – M. B. Hatzopoulos, Ἐπιγραφὲς Κάτω Μακεδονίας (Μεταξὺ τοῦ Βερμίου ὄρους καὶ τοῦ Ἀξιοῦ ποταμοῦ). Τεῦχος Β΄- Μέρος Α΄. Ἐπιγραφὲς Ἀλώρου, Αἰγεῶν, Μίεζας, Μαρινίας, Σκύδρας, Νεαπόλεως, Ἔδεσσας, Athen 2015.

Fabre 1981

G. Fabre, Libertus. Recherches sur les rapports patron-affranchi à la fin de la république romaine, Collection de l’École Française de Rome 50, Rom 1981.

Fadić 1990

I. Fadić, Die Arruntier in Asseria, Archeološki Vestnik 41, 1990, 713–724.

Floris 2005

P. Floris, Le iscrizioni funerarie pagane di Karales, Cagliari 2005.

Follet 2002

S. Follet, Les Italiens à Athènes (IIe siècle av. J.-C.–Ier siècle ap. J.-C.), in: Chr. Müller – Cl. Hasenohr (Hgg.), Les Italiens dans le monde grec IIe siècle av. J.-C.–Ier siècle ap. J.-C., Actes de la table ronde, Paris, École Normale Supérieure 14–16 Mai 1998, BCH Suppl. 41, Athen 2002, 79–88.

Foraboschi 1971

D. Foraboschi, Onomasticon Alterum Papyrologicum. Supplemento al Namenbuch di F. Preisigke, Mailand 1971.

Forcellini, LTL

A. Forcellini, Lexicon Totius Latinitatis, Patavii 21945.

Forni 1996

G. Forni, Le tribù romane I, Rom 1996.

Forni 1999

G. Forni, Le tribù romane II, Rom 1999.

Friedl 1996

R. Friedl, Der Konkubinat im kaiserzeitlichen Rom. Von Augustus bis Septimius Severus, Historia Einzelschriften 98, Stuttgart 1996.

Furlan 1993

A. Furlan, Censimento dei bolli laterizi di un’area campione a nord-est di Aquileia, in: Cl. Zaccaria (Hg.), I laterizi di età romana nell’area nordadriatica, Rom 1993, 199-205.

Gaillard 1997

H. Gaillard, Carte archéologique de la Gaule. La Dordogne, Paris 1997.

Gallo 2001–2002

A. Gallo, Gli Epidii campani e gli Epidii adriatici. Aspetti socio-politici di un’economia diversificata tra I secolo a.C. e I secolo d.C., RStPom 12–13, 2001–2002, 95–124.

Gallo 2005

A. Gallo, Indagini stratigrafiche nella Domus IX, 1, 22–29 (cd. di M. Epidio Sabino), RStPom 16, 2005, 207–211.

Gallo 2006

A. Gallo, Gli Epidii pompeiani e Dioniso. Una singolare e secolare koiné economico-religiosa, Polis 2, 2006, 171–194.

Gallo 2009

A. Gallo, La Casa di M. Epidio Sabino a Pompei, Boreas 32, 2009, 77–92.

Galsterer 1992

Br. Galsterer, Stempel und Graffiti auf Holzfässern aus Oberaden. Mit einem Anhang: Andere Kleininschriften aus Oberaden, in: J.-S. Kühlborn (Hg.), Das Römerlager in Oberaden III. Die Ausgrabungen im nordwestlichen Lagerbereich und weitere Baustellenuntersuchungen der Jahre 1962–1988, Münster 1992, 203–216.

Goethert 1972

F. W. Goethert, Katalog der Antikensammlung des Prinzen Carl von Preussen im Schloss zu Klein-Glienicke bei Potsdam, Mainz am Rhein 1972.

Gregori 1990

G. L. Gregori, Brescia romana. Ricerche di prosopografia e storia sociale. I. I documenti, Vetera 7, Rom 1990.

Gregori 1999

G. L. Gregori, Brescia romana. Ricerche di prosopografia e storia sociale. II. Analisi dei documenti, Vetera 13, Rom 1999.

Guidobaldi – Pesando 1989

M. P. Guidobaldi – F. Pesando, Note di prosopografia Minturnense, in: F. Coarelli (Hg.), Minturnae, Rom 1989, 67–81.

Güterbock 1982

M. Güterbock, Sozialhistorische und onomastische Untersuchungen zu den antiken Inschriften Benevents, Diss. Berlin 1982.

Hatzfeld 1919

J. Hatzfeld, Les trafiquants Italiens dans l’Orient Hellénique, Paris 1919.

Hatzopoulos – Loukopoulou 1989

M. B. Hatzopoulos – L. D. Loukopoulou, Morrylos, cité de la Créstonie, ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ 7, Athen 1989.

Hermann-Otto 1994

E. Hermann-Otto, Ex ancilla natus: Untersuchungen zu den „hausgeborenen“ Sklaven und Sklavinnen im Westen des römischen Kaiserreiches, Stuttgart 1994.

IAM

Inscriptions antiques du Maroc, Paris 1966–1982.

I.Aquileiae

J. B. Brusin, Inscriptiones Aquileiae I–III, Udine 1991–1993.

I.Beroia

L. Gounaropoulou – M. B. Hatzopoulos, Ἐπιγραφὲς Κάτω Μακεδονίας (Μεταξὺ τοῦ Βερμίου ὄρους καὶ τοῦ Ἀξιοῦ ποταμοῦ). Τεῦχος Α΄. Ἐπιγραφὲς Βεροίας, Athen 1998.

IDR

Inscriptiones Daciae Romanae, Bukarest 1975ff.

IGLAlex.

E.Breccia, Catalogue général des antiquités égyptiennes du musée d’Alexandrie. Iscrizioni greche e latine, Leipzig 1911.

IGR

R. Cagnat et al., Inscriptiones Graecae ad Res Romanas pertinentes I–IV, Paris 1906–1927.

ILAlg

Inscriptions latines de l’Algérie, Paris 1922ff.

ILBulg

B. Gerov, Inscriptiones Latinae in Bulgaria repertae, Sofia 1989ff.

ILCV

E. Diehl, Inscriptiones Latinae Christianae Veteres, Berin 1925-1967.

ILGN

E. Espérandieu, Inscriptiones latines de Gaule (Narbonnaise), Paris 1929.

ILJug

A. und J. Šašel, Inscriptiones Latinae quae in Iugoslavia inter annos MCMII et MCMXL repertae et editae sunt, Ljubljana 1986.

ILLRP

A. Degrassi, Inscriptiones Latinae liberae rei publicae, Florenz 1957–1963.

ILS

H. Dessau, Inscriptiones Latinae Selectae I-III, Berlin 1892–1916.

I.Minturnae

J. Johnson, Excavations at Minturnae. 2: Inscriptions, Rom 1933.

IMS VI

B. Dragojević-Josifovska, Inscriptions de la Mésie Supérieure, vol. 6. Scupi et la région de Kumanovo, Belgrad 1982.

I.Nimes

M. Christol, Les inscriptions, in: D. Darde – M. Christol (Hgg.), La collection Séguier au Musée Archéologique de Nîmes, Nîmes 2003.

Inscr.It.

Inscriptiones Italiae, Rom 1931ff.

Ionta 1985

A. C. Ionta, Ricognizioni epigrafiche nel territorio di Minturnae, Formia 1985.

I.Philippi2

P. Pilhofer, Philippi. Band II: Katalog der Inschriften von Philippi, Tübingen 22009.

I.Prusa ad Olympum

T. Corsten, Die Inschriften von Prusa ad Olympum I–II, Bonn 1991/1993 (IK 39, 40).

I.Smyrna

G. Petzl, Die Inschriften von Smyrna I–III, Bonn 1982–1990 (IK 23, 24,1–2).

IvPergamon III

C. Habicht, Die Inschriften des Asklepieions (Altertümer von Pergamon 8.3), Berlin 1969.

Jongman 1991

W. Jongman, The Economy and Society of Pompeii, Amsterdam 1991.

Jördens 2009

A. Jördens, Statthalterliche Verwaltung in der römischen Kaiserzeit. Studien zum Praefectus Aegypti, Historia Einzelschriften 175, Stuttgart 2009.

Josifovska 1959

B. Josifovska, Base avec de dédicace à P. Memmius Régulus, ŽAnt 9, 1959, 285–290.

Kajanto 1965

I. Kajanto, The Latin Cognomina, Helsinki 1965.

Kajanto 1967

I. Kajanto, Supernomina, Comm.Hum.Litt. 40, Helsinki 1967.

Kajanto 1972

I. Kajanto, Women’s Praenomina Reconsidered, Arctos 7, 1972, 13–30.

Kajanto 1977

I. Kajanto, On the Chronology of the Cognomen in the Republican Period, in: L’ Onomastique Latine, Paris 1977, 63–70.

Kajava 1994

M. Kajava, Roman Female Praenomina. Studies in the Nomenclature of Roman Women, Rom 1994.

Kakoschke 2006

A. Kakoschke, Die Personennamen in der zwei germanischen Provinzen. Ein Katalog. Bd. 1: Gentilnomina Abilius-Volusius, Rahden 2006.

Katičić 1962

R. Katičić, Die illyrischen Personennamen in ihrem südöstlichen Verbreitungsgebiet, ŽAnt 12, 1962, 95–120.

Kearsley 2001

R. A. Kearsley, Greeks and Romans in Imperial Asia. Mixed Language Inscriptions and Liguistic Evidence for Cultural Interaction until the End of AD III, Bonn 2001 (IK 59).

Kleiner 1979

J. Kleiner, Milet. Bericht über die Arbeiten im Südschnitt an der hellenistischen Stadtmauer 1968–1973, MDAI (I) 29, 1979, 109–159.

Kockel 1993

V. Kockel, Porträtreliefs stadtrömischer Grabbauten. Ein Beitrag zur Geschichte und zum Verständnis des spätrepublikanisch-frühkaiserzeitlichen Privatporträts, Mainz am Rhein 1993.

Kolendo 1988–1989

J. Kolendo, Les Besses dans la flotte romaine de Misène et de Ravenne, Puteoli XII–XIII, 1988–1989, 77–86.

Koukouli-Chrysanthaki 2011

Ch. Koukouli-Chrysanthaki, Κοινὸν τεχνιτῶν στὴν Ἀμφίπολη, in: S. Pingiatoglou – Th. Stefanidou-Tiveriou (Hgg.), Νάματα. Τιμητικὸς τόμος γιὰ τὸν καθηγητὴ Δημήτριο Παντερμαλῆ, Thessaloniki 2011, 235–247.

Krahe 1929

H. Krahe, Lexikon altillyrischer Personennamen, Heidelberg 1929.

Kubitschek 1889

W. Kubitschek, Imperium Romanum tributum discriptum, Prag u.a. 1889.

Le Bohec 1990

Y. Le Bohec, La Sardaigne et l’armée romaine sous le Haut-Empire, Sassari 1990.

Le Bohec 1994

S. Le Bohec, Les fleuves de Macédoine dans l’antiquité, in: Fr. Piquet (Hg.), Le fleuve et ses métamorphoses. Actes du Colloque international tenu à l’Université Lyon 3 - Jean Moulin les 13, 14 et 15 mai 1992, Paris 1994, 95–102.

Lejeune 1976

M. Lejeune, L’anthroponymie osque, Paris 1976.

Lettich 2003

G. Lettich, Itinerari epigrafici aquileiesi. Guida alle epigrafi esposte nel Museo archeologico nazionale di Aquileia, AAAd 50, Triest 2003.

LGPN

A Lexicon of Greek Personal Names.

Lörincz 2002

B. Lörincz, Onomasticon Provinciarum Europae Latinarum (OPEL), Vol. IV: Quadratia-Zupes, Wien 2002.

Łos 1997

A. Łos, Qui exportait le vin crétois en Campanie à l’époque julio-claudienne?, in: T. Kotula – A. Ładomirski (Hgg.), Les élites provinciales sous le haut-empire romain, Antiquitas XXII, Wroclaw 1997, 63–76.

Łos 2000

A. Łos, Les affaires „industrielles“ des élites campaniennes sous les Julio-Claudiens et les Flaviens, MEFRA 112, 2000, 243–277.

Magalhaes 2006

M. M. Magalhaes, Stabiae romana. La prosopografia e la documentazione epigrafica: iscrizioni lapidarie e bronzee, bolli laterizi e sigilli, Castellammare di Stabia 2006.

Marangio 1990

C. Marangio, L’epigrafia latina della regio II. Apulia et Calabria. Rassegna degli studi e indici (1936–1985), Calatina 1990.

Marengo 2007

S. M. Marengo, I laterizi Romani della V Regio (Picenum), in: M. Mayer i Olivé – G. Baratta – A. Guzmán Almagro (Hgg.), Acta XII Congressus Internationalis Epigraphiae Graecae et Latinae. Provinciae Imperii Romani Inscriptionibus Descriptae, Barcelona, 3–8 Septembris 2002, Bd. 2, Barcelona 2007, 907–911.

Marion – Tassaux 2008

Y. Marion – Fr. Tassaux, Tuiles et amphores estampillées de Loron (Croate), in: M. Hainzmann – R. Wedenig (Hgg.), Instrumenta Inscripta Latina II. Akten des 2. Internationale Kolloquiums, Klagenfurt, 5.-8. Mai 2005, Klagenfurt 2008, 209–222.

Masson 1972

O. Masson, Les noms des esclaves dans la Grèce antique, in: Actes Colloque 1971 sur l’ esclavage, Paris 1972, 9–23.

Masson 1990

O. Masson, Onomastica Graeca Selecta I, Paris 1990.

Matijašić 1987

R. Matijašić, La produzione ed il commercio di tegole ad Aquileia, in: Vita Sociale artistica e commerciale di Aquileia Romana, Vol. II, AAAd 29, Udine 1987, 495–531.

Minova 2000

M. Minkova, The Personal Names of the Latin Inscriptions in Bulgaria, Frankfurt a. M. 2000.

Mollo 1997

S. Mollo, L’Augustalità a Brescia, Atti della Academia Nazionale dei Lincei 344, 1997, 267–367.

Mollo 2000

S. Mollo, Gli Augustali Bresciani e le connessioni con l’élite dirigente di Brescia, in: M. Cébeillac-Cervasoni (Hg.), Les élites municipales de l’Italie péninsulaire de la mort de César à la mort de Domitien entre continuité et rupture, Classes sociales dirigeantes et pouvoir central, Rom 2000, 347–371.

Mommsen 1887

Th. Mommsen, Die pompeianischen Quittungstafeln des L. Caecilius Jucundus, Hermes 12, 1887, 88–141.

Morris 1963

J. Morris, Changing Fashions in Roman Nomenclature in the Early Empire, LF 86, 1963, 34–46.

Mouritsen 2007

H. Mouritsen, CIL X 1403. The Album from Herculaneum and the Nomenclature of Latini Iuniani, ZPE 161, 2007, 288–290.

Münzer 1935

F. Münzer, Zu den Magistri von Minturnae, MDAI (R) 50, 1935, 321–330.

Musca 1966

D.-A. Musca, Apuliae et Calabriae latinarum inscriptionum Lexicon, Bari 1966.

Nelis-Clément 1989

J. Nelis-Clément, Carrières militaires et fonctions municipales: à propos de L. Granius Proclinus d’Aequum, in: M. Piérart – O. Curty (Hgg.), Historia Testis. Mélanges d’épigraphie, d’histoire ancienne et de philologie offerts à T. Zawadzki, Fribourg 1989, 133–151.

Nielsen 1989

H.-S. Nielsen, On the Use of the Terms of Relation „Mama“ and „Tata“ in the Epitaphs of CIL VI, C&M 40, 1989, 191–196.

Nigdelis 2006

P. M. Nigdelis, Ἐπιγραφικὰ Θεσσαλονίκεια. Συμβολὴ στὴν πολιτικὴ καὶ κοινωνικὴ ἱστορία τῆς ἀρχαίας Θεσσαλονίκης, Thessaloniki 2006.

Nigdelis 2009

P. M. Nigdelis, Μία προσωπογραφία γιὰ τοὺς Ρωμαίους τῆς Μακεδονίας: addenda καὶ corrigenda, Egnatia 13, 2009, 23–44.

Nigdelis – Sverkos 2009

P. M. Nigdelis – E. Sverkos, Zur Neudefinition des Territoriums einer makedonischen Polis der Kaiserzeit: Der Fall von Bragylos in Krestonia, ZPE 169, 2009, 163–172.

Panciera 1957

S. Panciera, Vita economica di Aquileia in età romana, Aquileia 1957.

Papazoglou 1988a

F. Papazoglou, Les villes de Macédoine à l’époque romaine, BCH Suppl. XVI, Athen – Paris 1988.

Papazoglou 1988b

F. Papazoglou, Les stèles éphébiques de Stuberra, Chiron 18, 1988, 233–270.

Pavan 1958

M. Pavan, Ricerche sulla provincia romana di Dalmazia, Venedig 1958.

Pergreffi 1940

O. Pergreffi, Ricerche epigrafiche sui liberti, Epigraphica 2, 1940, 314–336.

Petrovszky 1993

R. Petrovszky, Studien zu römischen Bronzgefäßen mit Meisterstempeln, Kölner Studien zur Archäologie der römischen Provinzen, Espelkamp 1993.

Pflaum 1961

H. G. Pflaum, Les carrières procuratoriennes équestres sous le haut-empire romain III, Paris 1961.

Pflaum 1981

H. G. Pflaum, Sur une inscription de Gonfaron (Var), ZPE 42, 1981, 223–226.

Pflaum 1982

H.-G. Pflaum, Les carrières procuratoriennes équestres sous le Haut-empire romain, Supplément, Paris 1982.

PIR2

Prosopographia Imperii Romani Saec. I II III., Berlin 21933ff.

Priuli 1979

S. Priuli, Appendice epigrafica, NSA 33, 1979 (1980), 335–345.

Reali 1998

M. Reali, Il contributo dell’ epigrafia latina allo studio dell’amicitia: Il caso della Cisalpina, Firenze 1998.

Reddé 1986

M. Reddé, Mare nostrum. Les infrastructures, le dispositif et l’histoire de la marine militaire sous l’empire romain, Rome 1986.

Reichmuth 1956

J. Reichmuth, Die lateinischen Gentilicia und ihre Beziehungen zu den römischen Individualnamen, Zürich 1956.

Rendić-Miočević 1960

D. Réndic-Miocevic, Études d’onomastique illyrienne (I). Noms de famille et de clan dans l’onomastique des Illyriens des Balkans, ŽAnt 10, 1960, 163–171.

RIB

R. G. Collingwood – R. P. Wright et al., The Roman Inscriptions of Britain, Oxford 1965–2009.

Righini 2008

V. Righini, I materiali fittili pesanti nella Cisalpina. Produzione e commercializzazione dei laterizi. I. Lateres publici e II. Figlinae, in: M. Hainzmann – R. Wedenig (Hgg.), Instrumenta Inscripta Latina II. Akten des 2. Internationale Kolloquiums, Klagenfurt, 5.-8. Mai 2005, Klagenfurt 2008, 265–294.

Rizakis 1996

A. D. Rizakis, Anthroponymie et societé. Les noms romains dans les provinces hellénophones de l’empire, in: A. D. Rizakis (Hg.), Roman Onomastics in the Greek East. Social and Political Aspects. Proceedings of the International Colloquium on Roman Onomastics, Athens, 7–9 September 1993, ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ 21, Athen 1996, 11–29.

Rizakis 1998

A. D. Rizakis, Achaie II. La cité de Patras: Épigraphie et histoire, ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ 25, Athen 1998.

Rizakis 2002

A. Rizakis, L’émigration romaine en Macédoine et la communauté marchande de Thessalonique: Perspectives économiques et sociales, in: Chr. Müller – C. Hasenohr (Hgg.), Les Italiens dans le monde grec: IIe siècle av. J.C.–Ier siècle ap. J.-C. Circulation-Activités-Intégration. Actes de la table ronde École Normale Supérieure, Paris 14–16 mai 1998, BCH Suppl. 41, Athen 2002, 109–132.

Robert 1974

L. Robert, Les inscriptions de Thessalonique, RPh 48, 1974, 180–246.

Robert, OMS

L. Robert, Opera Minora Selecta. Epigraphie et antiquités grecques, I–VII, Amsterdam 1969–1990.

Rowland 1973

R. J. Rowland, Onomasticon Sardorum Romanorum, BN 8, 1973, 81–118.

Salomies 1987

O. Salomies, Die römischen Vornamen. Studien zur römischen Namengebung, Comm. Hum. Litt. 82, Helsinki 1987.

Salomies 1992

O. Salomies, Adoptive and Polyonymous Nomenclature in the Roman Empire, Comm. Hum. Litt. 97, Helsinki 1992.

Salomies 1993

O. Salomies, On the Interpretation of epigraphical Filiations of the Type L.f.f., Arctos 27, 1993, 95–101.

Salomies 1996

O. Salomies, Contacts between Italy, Macedonia and Asia Minor during the Principate, in: A. D. Rizakis (Hg.), Roman Onomastics in the Greek East. Social and Political Aspects. Proceedings of the International Colloquium organized by the Finnish Institute and the Centre for Greek and Roman Antiquity, Athens 7–9 September 1993, ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ 21, Athen 1996, 111–127.

Salomies 2001

O. Salomies, Roman Nomina in the Greek East. Observations on some Recently Published Inscriptions, Arctos 35, 2001, 139–174.

Salomies 2005

O. Salomies, Polyonymous Nomenclature in Consular Dating, Arctos 39, 2005, 103–135.

Salomies 2006

O. Salomies, Roman Names in Pisidian Antioch. Some Observations, Arctos 40, 2006, 91–107.

Salomies 2007

O. Salomies, Social and Geographical Mobility: Westerners in the East: Onomastic Observations, in: M. Mayer (Hg.), Acta XII Congressus Internationalis Epigraphiae Graecae et Latinae. Provinciae Imperii Romani Inscriptionibus descriptae (Barcelona, 3–8 Septembris 2002), Monografies de la Secció Històrico-Arqueològica 10, Barcelona 2007, 1269–1280.

Salomies 2008a

O. Salomies, Choosing a Cognomen in Rome: Some Aspects, in: H. M. Schellenberg – V. E. Hirschmann – A. Krieckhaus (Hgg.), A Roman miscellany: Essays in honour of Anthony R. Birley on his seventieth birthday, Gdansk 2008, 79–91.

Salomies 2008b

O. Salomies, Les prénoms italiques: un bilan de presque vingt ans après la publication de Vornamen, in: P. Poccetti (Hg.), Les Prénoms de l’Italie antique. Journée d’études. Lyon, 26 Janvier 2004, Pisa – Rom 2008, 15–38.

Schallmayer et al. 1990

E. Schallmayer – K. Eibl – J. Ott – G. Preuß – E. Wittkopf, Der römische Weihebezirk von Osterburken I. Corpus der griechischen und lateinischen Beneficiarier-Inschriften des Römischen Reiches, Stuttgart 1990.

Schulten 1902a

A. Schulten, Italische Namen und Stämme I. Die Gruppe der Namen auf –iedius, -edius, -idius, Klio 2, 1902, 167–193.

Schulten 1902b

A. Schulten, Italische Namen und Stämme II. Die Namen auf –iedius und –edius, Klio 2, 1902, 440–465.

Schulten 1903

A. Schulten, Italische Namen und Stämme III, Klio 3, 1903, 235–267.

Schulze 1904

W. Schulze, Zur Geschichte lateinischer Eigennamen, Berlin 1904 (Zürich -Hildesheim 31991).

Selzer 1988

W. Selzer, Römische Steindenkmäler. Mainz in römischer Zeit. Katalog zur Sammlung in der Steinhalle, Mainz 1988.

Seston 1962

W. Seston, Les donateurs de l’amphithéatre de Trois-Gaules, in: Hommages à Albert Grenier, Coll. Latomus LVIII, Bruxelles 1962, Bd. III, 1407–1417.

Seston 1980

W. Seston, Scripta Varia. Mélanges d’histoire romaine, de droit, d’épi­graphie et d’histoire du christianisme, Rom 1980.

Setälä 1977

P. Setälä, Private Domini in Roman Brick Stamps of the Empire. A Historical and Prosopographical Study of Landowners in the District of Rome, Helsinki 1977.

Settipani 2000

Chr. Settipani, Continuité gentilice et continuité familiale dans les familles sénatoriales romaine’s à l’époque impériale. Mythe et réalité, Oxford 2000.

Solin 1971

H. Solin, Beiträge zur Kenntnis der griechischen Personennamen in Rom, Comm. Hum. Litt. 48, Helsinki 1971.

Solin 1988

H. Solin, Analecta epigraphica, Arctos 22, 1988, 141–162.

Solin 1989

H. Solin, Analecta epigraphica, Arctos 23, 1989, 195–221.

Solin 1996

H. Solin, Die stadtrömischen Sklavennamen. Ein Namenbuch, Stuttgart 1996.

Solin 1998

H. Solin, Analecta Epigraphica 1970–1997, Rom 1998.

Solin 2000a

H. Solin, Zur onomastischen Exegese von CIL VI 200, ZPE 129, 2000, 293–303.

Solin 2000b

G. Camodeca – H. Solin (Hgg.), Catalogo delle iscrizioni latine del Museo Nazionale di Napoli (ILMN), Vol. I. Roma e Latium, Napoli 2000.

Solin 2001

H. Solin, Latin Cognomina in the Greek East, in: O. Salomies (Hg.), The Greek East in the Roman Context. Proceedings of a Colloquium organized by the Finnish Institute at Athens, May 21 and 22, 1999, Helsinki 2001, 189–202.

Solin 2003

H. Solin, Die griechischen Personennamen in Rom. Ein Namenbuch, Berlin – New York 22003.

Solin 2004

H. Solin, Parerga zu lateinischen Fluchtafeln, in: K. Brodersen – A. Kropp (Hgg.), Fluchtafeln: neue Funde und neue Deutungen zum antiken Schadenzauber, Frankfurt 2004, 115–128.

Solin 2008

H. Solin, Analecta epigraphica, Arctos 42, 2008, 215–246.

Solin – Salomies 1994

H. Solin – O. Salomies, Repertorium nominum gentilicium et cognominum Latinorum, Hildesheim – Zürich – New York 1994.

Stanco 2006

E.-A. Stanco, Bolli doliari e ceramici dalle ricerche del Gruppo Archeologico Romano, Epigraphica 68, 2006, 252–313.

Stefanidou-Tiveriou 2009

Th. Stefanidou-Tiveriou, Ἐντοιχισμένα ταφικὰ ἀνάγλυφα ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη. Πρῶτες παρατηρήσεις, in: St. Drougou et al. (Hgg.), ΚΕΡΜΑΤΙΑ ΦΙΛΙΑΣ. Τιμητικὸς τόμος γιὰ τὸν Ἰωάννη Τουράτσογλου, Bd. II. Ἐπιγραφική-Ἀρχαιολογία-Varia, Athen 2009, 387–403.

Sticotti 1913

P. Sticotti, Die römische Stadt Doclea in Montenegro, Wien 1913.

Strazzulla 1991

M. J. Strazzulla, Rapporti tra Aquileia e l’area medio-Adriatica repubblicana, in: M. Mirabella Roberti (Hg.), Preistoria e protostoria dell’alto adriatico. Atti della XXI settimana di Studi Aquileiesi, 21–26 Aprile 1990, AAAd 37, Udine 1991, 219–234.

Suppl.It.

Supplementa Italica. Nuova serie, Rom 1981ff.

Tassaux 2000

Fr. Tassaux, Sévirat et promotion sociale en Italie nord-orientale, in: M. Cébeillac-Gervasoni (Hg.), Les elites municipales de l’Italie péninsulaire de la mort de César à la mort de Domitien entre continuité et rupture. Classes sociales dirigeantes et pouvoir central, Rom 2000, 373–415.

Tataki 2006

A. Tataki, The Roman Presence in Macedonia. Evidence from Personal Names, ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ 46, Athen 2006.

Tatscheva 1997

M. Tatscheva, Die thrakischen Bessi in der römischen Armee, in: XI Congresso Internazionale di Epigrafia Greca e Latina. Roma, 18–24 settembre 1997, Atti I, Rom 1999, 863–872.

Thomasson 1954

B. E. Thomasson, Iscrizioni del sepolcreto di via Ostiense, OpRom 1, 1954, 125–152.

Thomasson 1960

B. E. Thomasson, Die Statthalter der römischen Provinzen Nordafrikas von Augustus bis Diocletianus, Bd. II, Lund 1960.

Thomasson 1984

B. E. Thomasson, Laterculi Praesidum, Göteborg 1984.

Thomasson 1996

B. E. Thomasson, Fasti Africani. Senatorische und ritterliche Amtsträger in den römischen Provinzen Nordafrikas von Augustus bis Diokletian, Stockholm 1996.

Treggiari 1981

S. Treggiari, Contubernales in CIL 6, Phoenix 35, 1981, 42–69.

Väisänen 1979

M. Väisänen, Su una gens Romana: Gli Ulpii. Dei ceti superiori e la questione delle origini dei portatori del gentilicio, Comm. Hum. Litt. 65, Helsinki 1979.

Weaver 1986

P. R. C. Weaver, The Status of Children in mixed Marriages, in: B. Rawson (Hg.), The Family in Ancient Rome. New Perspectives, London – Syndey 1986, 145–169.

Weaver 1990

P. R. C. Weaver, Where have all the Junian Latins gone? Nomenclature and Status in the Early Empire, Chiron 20, 1990, 275–305.

Wesch-Klein 1993

G. Wesch-Klein, Funus publicum. Eine Studie zur öffentlichen Beisetzung und Gewährung von Ehrengräbern in Rom und den Provinzen, Stuttgart 1993.

Wilkes 1969

J. J. Wilkes, Dalmatia, London 1969.

Wuilleumier 1984

P. Wuilleumier, Inscriptions latins des trois Gaules (France). XVIIe Supplément à „Gallia“, Paris 1984.

Zaccaria 1985

Cl. Zaccaria, Testimonianze epigrafiche dei rapporti tra Aquileia e l’Illyrico in età imperiale romana, in: Aquileia, la Dalmazia e l’Illirico Vol. I, AAAd 24, Udine 1985, 87–127.

Zaccaria 2008

Cl. Zaccaria, Instrumenta inscripta latina: potenziale informativo e importanza dei corpora elettronici, alcuni esempi dalla Regio X orientale, in: M. Hainzmann – R. Wedenig (Hgg.), Instrumenta Inscripta Latina II. Akten des 2. Internationale Kolloquiums, Klagenfurt, 5.-8. Mai 2005, Klagenfurt 2008, 347–369.

Zaccaria – Župančič 1993

Cl. Zaccaria – M. Župančič, I bolli laterizi del territorio di Tergeste Romana, in: Cl. Zaccaria (Hg.), I laterizi di età romana nell’area nordadriatica, Rom 1993, 135-178.

Zampieri 2000

E. Zampieri, Presenza servile e mobilità sociale in area altinate. Problemi e prospettive, Portoguaro 2000.

Zazo 1960

A. Zazo, Lapide dedicata all’Augustale Epidio Vero, Samnium 33, 1960, 228.

Zimmermann 1904

A. Zimmermann, Die lateinischen Personennamen auf –o, –onis, Archiv für lateinische Lexikographie und Grammatik 13, 1904, 225–252, 415–426, 475–501.

Žbona-Trkman 1993

B. Žbona-Trkman, I bolli laterizi dell’Isontino: Stato delle ricerche, in: Cl. Zaccaria (Hg.), I laterizi di età romana nell’area nordadriatica, Rom 1993, 199-206.

Zucker 1943

F. Zucker, Semitische Namen auf den neu gefundenen Inschriften von Minturnae, Hermes 78, 1943, 200–204.