Lidce’de Sardis, Spelmos, Kroisos ve λαίλας

Diether SCHÜRR   75–83

Doi: 10.36991/PHILIA.201908 

 Kaynak göster

 

Öz: Yazar makalesinde henüz oldukça az bilinen Lidce dilinde belgelenmiş bazı sözcüklerin anlamını açıklamaya çalışmaktadır. Lidce sözcüklerin çoğunun Yunanca şekliye aktarıldığına dikkat çeken yazar; incelemesinde dört sözcüğe odaklanmıştır: 1) Sardis yer isminin asıl şekli *Sfard- ya da *Sfardi- (Dativus hali: *Sfardλ > Sfarλ) olmalıdır. Bununla sfarda- sözcüğünü ilişkilendirmemek gerekmektedir, çünkü sfarda ne bir toponym’den ne de ethnikon’dan üretilmiştir, ancak -da- ekiyle biten bir sözcük olmalıdır. 2) Ephesos kazılarında bulunan, Klasik Dönem’e ait bir Yunanca yazıtta geçen Spelmos şahıs ismi ve bir efsanede anılan Spermos ismi Istupeλm-, olasılıkla < *iš-stupeλm- ile bağlantılı olmalıdır. 3) Lidyalılardan en çok tanınan kral Kroisos’un ismi belgelenen kro- ve wis(δ)- (olasılıkla *-wis(δ)-u-) köklerinden birleştirilmiş olmalıdır. 4) Tiran anlamını taşıyan λαίλας sözcüğü belgelenen laλâns ile ilişkili olmalıdır. Bu sözcük Lidcede sonraki evrelerde «tiran» olarak anılan Ay Tanrısı’nı tanımlamak için kullanılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Lidce, Yunanca, Dil etkiletişimi, Sardis, Spelmos, Kroisos, λαίλας.

 

Kaynakça

Adiego 2007 I. J. Adiego, The Carian Language, with an appendix by K. Konuk (Handbook of Oriental Studies, Section 1, The Near and Middle East 86), Leiden – Boston 2007.

Bilgen et al. 2011 A. N. Bilgen – C. Brixhe – G. Coşkun, Un nouveau site épigraphique paléo-phrygien: Seyitömer Höyük, Kadmos 50, 2011, 141–150.

Bombi et al. 2006 R. Bombi et al. (Hgg.), Studi linguistici in onore di Roberto Gusmani, Alessandria 2006.

Browne 1996 G. M. Browne, Notes on two Lydian texts, Kadmos 35, 1996, 49–52.

Buckler 1924 W. H. Buckler, Sardis VI: Lydian Inscriptions, Part II, Leiden 1924.

Dale 2015 A. Dale, WALWET and KUKALIM. Lydian coin legends, dynastic succession, and the chronology of Mermnad kings, Kadmos 54, 2015, 151–166.

Dardano 2012 P. Dardano, Miscellanea Anatolica (Besprechung von Bombi et al. 2006), Aula orientalis 30, 2012, 165–175.

Eichner 1986 H. Eichner, Die Akzentuation des Lydischen, Die Sprache 32 (Fs Mayrhofer) 1986, 7–21.

Gander 2015 M. Gander, Asia, Ionia, Maeonia und Luwiya? Bemerkungen zu den neuen Toponymen aus Kom el-Hettan (Theben-West) mit Exkursen zu Westkleinasien in der Spätbronzezeit, Klio 97(2), 2015, 443–502.

Güterbock – Hoffner 1989 H. G. Güterbock – H. A. Hoffner, The Hittite dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago: L – N, Chicago 1989.

Gusmani 1964 R. Gusmani, Lydisches Wörterbuch. Mit grammatischer Skizze und Inschriftensammlung, Heidelberg 1964.

Gusmani 1975 R. Gusmani, Zum Wandel *sw- > śf- im Lydischen, Die Sprache 21, 1975, 166–174.

Gusmani 1980–86 R. Gusmani, Lydisches Wörterbuch. Mit grammatischer Skizze und Inschriftensammlung. Ergänzungsband, Heidelberg 1980–86.

Heubeck 1959 A. Heubeck, Lydiaka. Untersuchungen zu Schrift, Sprache und Götternamen der Lyder (Erlanger Forschungen Reihe A: Geisteswiss. 9), Erlangen 1959.

Heubeck 1985 A. Heubeck, Zu einigen kleinasiatischen Ortsnamen, Glotta 63, 1985, 115–136.

Högemann – Oettinger 2018 P. Högemann – N. Oettinger, Lydien. Ein altanatolischer Staat zwischen Griechenland und dem Vorderen Orient, Berlin – Boston 2018.

Innocente 1990 L. Innocente, Una nuova attestazione del tipo onomastico Alus, Kadmos 29, 1990, 38–46.

Kalinka 1901 E. Kalinka, Tituli Lyciae lingua Lycia conscripti (Tituli Asiae Minoris I), Vindobonae 1901.

McCabe et al. 1991 D. F. McCabe et al., Ephesos Inscriptions, Texts, Princeton 1991.

Karwiese 2008 St. Karwiese, Das Artemision von Ephesos und die »Er-Findung« der Münze, in: U. Muss (Hg.), Die Archäologie der ephesischen Artemis. Gestalt und Ritual eines Heiligtums, Wien 2008, 133–148.

Littmann 1916 E. Littmann, Sardis VI: Lydian Inscriptions, Part I, Leyden 1916.

Melchert 1990 H. C. Melchert, Adjectives in *iyo- in Anatolian, HS 103, 1990, 198–207.

Melchert 1994a H. C. Melchert, Anatolian Historical Phonology (Leiden Studies in Indo-European 3), Amsterdam – Atlanta, GA 1994.

Melchert 1994b H. C. Melchert, PIE *y > Lydian d, in: P. Vavroušek (Hg.), Iranian and Indo-European Studies. Gs Klíma, Prag 1994, 181–187.

Melchert 2004 H. C. Melchert, Second thoughts on PIE *y and *h2 in Lydian, in: M. Mazoyer – O. Casabonne (Hgg.), Studia Anatolica et varia. Fs Lebrun, vol. 2, Paris 2004, 139–150.

Melchert 2008 H. C. Melchert, Greek Mólybdos as a Loanword from Lydian, in: B. J. Collins, M. R. Bachvarova, I. C. Rutherford (Hgg.), Anatolian Interfaces. Hittites, Greeks and their Neighbours. Proceedings of an International Conference on Cross-Cultural Interaction, September 17–19, 2004, Emory University, Atlanta, GA, Oxford 2008, 153–157.

Neumann 1961 G. Neumann, Untersuchungen zum Weiterleben hethitischen und luwischen Sprachgutes in hellenistischer und römischer Zeit, Wiesbaden 1961.

Neumann 1969 G. Neumann, Lydisch-hethitische Verknüpfungen, Athenaeum 47, 1969, 217–225.

Oreshko 2018 R. Oreshko, Anatolian linguistic influences in Early Greek (1500–800 BC)? Critical observations against sociolinguistic and areal background, Journal of Language Relationship 16/2, 2018, 93–118.

Payne – Sasseville 2016 A. Payne – D. Sasseville, Die lydische Athene: eine neue Edition von LW 40. HS 129, 2016, 66–82.

Rieken – Yakubovich, im Dr. E. Rieken – I. Yakubovich, Zu den Reflexen der Wurzel *al- in den anatolischen Sprachen, in: M. Malzahn (Hg.), Tagungsband der 15. Fachtagung der Indogermanischen Gesellschaft in Wien, 13.–16. 9. 2016 (im Druck).

Rix 1992 H. Rix, Historische Grammatik des Griechischen. Laut- und Formenlehre. Zweite, korr. Auflage, Darmstadt 1992.

Sasseville 2017a D. Sasseville, The Lydian nominal paradigm of i-mutation. IEL 5, 2017, 130–146.

Sasseville 2017b D. Sasseville, Lydian *istupeλm(i)-, Digital Philological-Etymological Dictionary of the Minor Ancient Anatolian Corpus Languages, Demo-Version 2 (https://www.ediana.gwi.uni-muenchen.de/dictionary.php), 2017.

Sayce 1895 A. H. Sayce, The Karian and Lydian inscriptions, PSBA 17, 1895, 39–43.

Schürr 1996 D. Schürr, Bastet-Namen in karischen Inschriften Ägyptens, Kadmos 35, 1996, 55–71.

Schürr 1997 D. Schürr, Lydisches IV: Zur Grammatik der Inschrift Nr. 22 (Sardes), Die Sprache 39, 1997, 201–212.

Schürr 1999 D. Schürr, Lydisches I: Zur Doppelinschrift von Pergamon, Kadmos 38, 1999, 163–174.

Schürr 2000 D. Schürr, Drei lydische Komposita, Incontri Linguistici 23, 2000, 123–129.

Schürr 2001 D. Schürr, Nachtrag zu: Lydisches III, Kadmos 40, 2001, 65f.

Schürr 2003 D. Schürr, Zur Rekonstruktion altanatolischer Verse, IF 108, 2003, 104–126.

Schürr 2006a D. Schürr, Elf lydische Etymologien, in: Bombi et al. 2006, 1569–1587.

Schürr 2006b D. Schürr, Karische Berg- und Ortsnamen mit lykischem Anschluß, HS 119, 2006, 117–132.

Schürr 2011 D. Schürr, Zwei lydische Götterbezeichnungen, Incontri Linguistici 34, 2011, 71–80.

Schürr 2016 D. Schürr, Zu lykisch ϑϑẽ und seiner etymologischen Interpretation, IF 121, 2016, 123–130.

Schürr, im Druck D. Schürr, Lefs: a Greek god in Lydian disguise – Ζεῦσις: a Lydian god in Greek disguise, and some Luwian gods too (Izmir Mai 2017; im Druck).

Schürr – Tekin, im Druck D. Schürr – O. Tekin, A New Coin with Lydian Legend (Izmir Mai 2017; im Druck).

Simon 2018 Zs. Simon, Anatolian influences in Greek, in: Ł. Niesiołowski-Spano – M. Węcowski (Hgg.), Change, Continuity, and Connectivity. North-Eastern Mediterranean at the turn of the Bronze Age and in the early Iron Age, Wiesbaden 2018, 376–418.

Yakubovich 2009 I. Yakubovich, Sociolinguistics of the Luvian Language (Brill’s Studies in Indo-European Languages & Linguistics 2), Leiden – Boston 2009.

Yakubovich 2017 I. Yakubovich, An agreement between the Sardians and the Mermnads in the Lydian language? IF 122, 2017, 265–293.